Δεν κέρδιζε διαγωνισμό πρωτοτυπίας ο πατέρας μου όταν επαναλάμβανε καθόλη τη διάρκεια της παιδικής μου ηλικίας - και αργότερα - ότι δεν υπάρχει δεν μπορώ, υπάρχει δε θέλω. Τόσο χαραγμένες στο δέρμα μου σαν τατουάζ ήταν αυτές οι λέξεις, που έπιασα τον εαυτό μου να τις επαναλαμβάνει σε ανύποπτες στιγμές. Γι’αυτούς, και για κάποιους άλλους λόγους, ευτυχώς δεν έκανα παιδιά πριν μπορέσω να τις αποδομήσω. Βλέπεις, ο πατέρας μου δεν ήξερε ότι έβαζε ένα πολύ επικίνδυνο λιθαράκι στη διαμόρφωση του πιο περίπλοκου όπλου με το οποίο επενδυθήκαμε ποτέ: τoυ μυαλού.
Για έναν άνθρωπο που πάσχει από διπολική διαταραχή ή μανιοκατάθλιψη, αυτή η απόσταση, μεταξύ του δεν μπορώ και δε θέλω είναι μηδαμινή, στη στιγμή της κρίσης. Για κάποιον άλλο, με διαφορετικές συνάψεις στον εγκέφαλό του, μπορεί αυτή η κλισέ ατάκα που αμέτρητοι γονείς επαναλαμβάνουν σαν μάντρα, είτε να μην εγγράψει τίποτα, είτε να τον βοηθήσει να ξεπεράσει κάτι, τον εγωισμό του, την αδράνειά του, την ηττοπάθειά του. Ίσως τον ωθήσει να προχωρήσει πιο γρήγορα και πιο σίγουρα, ξέρω γω. Για το διπολικό, είναι μια πολύ ριψοκίνδυνη σκέψη.
Όταν ήμουν μικρή, άκουγα αυτή τη φράση τόσο που είχε γίνει μια στραπατσαρισμένη ομελέτα, χυμένη κάπου στη μοκέτα, αφήνοντας έναν μόνιμο λεκέ. Νόμιζα ότι την καταλάβαινα, τη χρησιμοποιούσα για να πουλήσω μούρη στους φίλους μου. Ήξερα καλύτερα απ’αυτούς ποιες ήταν οι δυνατότητες τους. Όλοι μπορούν να γίνουν αστροφυσικοί! Να πάρουν το Πούλιτζερ! Αν αναρωτιέσαι γιατί είμαι τόσο κατά αυτής της συμβουλής, είναι γιατί εξισώνει τα πάντα. Γιατί να μην προετοιμάσεις το παιδί σου για τις απογοητεύσεις της ζωής; Γιατί να του πουλήσεις το παραμύθι ότι μπορεί να καταφέρει τα πάντα; Γιατί να το πείσεις, βασικά, ότι θα μείνει για πάντα παιδί, όταν το ότι το να κάνει τακτικά τα μαθήματά του, να συγυρίζει το δωμάτιο του, να τρώει το μπρόκολο και τα λαχανάκια Βρυξελλών, μπορεί να σημαίνει το αντίστοιχο έπαθλο; Γιατί να μην του δείξεις ότι δεν είμαστε όλοι το ίδιο, και ότι όταν ο Γιωργάκης κάνει την υπεράνθρωπη προσπάθεια για να λύσει το δύσκολο θεώρημα, κι εγώ κάνω το ίδιο, εκείνος θα πάρει Α για τη σωστή απάντηση, κι εγώ Β, για την προσπάθεια.
Γιατί να μη μαθαίνεις στο παιδί σου κάτι λιγότερο ριζοσπαστικό, κάτι λίγο πιο περίπλοκο, αλλά τόσο πιο χρήσιμο. Ότι κάποιες φορές, μπορεί να προσπαθείς πάρα πολύ, αλλά δε θα τα καταφέρνεις πάντα. Ότι έχουμε όλοι διαφορετικά ταλέντα. Κάποιοι θα παίρνουμε βραβεία δημοσιογραφίας και άλλοι θα γράφουμε δωρεάν νιουζλέτερς (σικ). Κάποιες φορές θα απογοητευόμαστε, αλλά θα είμαστε προετοιμασμένοι γι’αυτήν την αποτυχία. Η ουσία δεν είναι αν θα πετύχεις κάτι αν το προσπαθήσεις. Είναι να το προσπαθήσεις, ανεξάρτητα του αποτελέσματος, κι αν δεν το πετύχεις, να το ξαναπροσπαθήσεις, και καμιά φορά, να το παρατήσεις, γιατί δεν αξίζει τον κόπο, γιατί είσαι άνθρωπος, και μέχρι εκεί φτάνεις βρε αδερφέ.
Αυτή η φράση, δεν υπάρχει δε μπορώ, υπάρχει δε θέλω, είναι επικίνδυνη κι όταν εγγράφεται σ΄ένα πρίσμα κακοτυχίας. Αν αρρωστήσεις, πολύ βαριά, αρκεί να το προσπαθήσεις πολύ και θα νικήσεις; Ποιος είπε αυτήν την απίστευτη μπαρούφα και δεν έφαγε χαστούκι; Δεν είναι πολύ μακριά από το να υπονοήσεις ότι εμείς ευθυνόμαστε για ό,τι στραβό μας συμβαίνει. Για κάθε κατραπακιά. Για κάθε ατυχία. Δεν θελήσαμε πολύ, δεν προσπαθήσαμε επαρκώς, και δυστυχώς ηττηθήκαμε. Δυστυχώς επτωχεύσαμεν. Μας άξιζε όμως. Όπως μας αξίζει ένας καρκίνος ή ένας πρώιμος θάνατος. Δεν παλέψαμε αρκετά.
Σωστά; Καθόλου σωστά.
Πριν από κάποια χρόνια, έκανα ένα πολύ σοβαρό επεισόδιο μανίας. Για όσους δεν γνωρίζουν τι είναι η μανιοκατάθλιψη ή διπολική διαταραχή, πρόκειται για μια κατάσταση ή συνθήκη όπου ένας άνθρωπος έχει πολλά έντονα πάνω κάτω, σε βαθμό που χωρίς αγωγή και ψυχολογική βοήθεια δεν μπορεί να τα ελέγξει και κινδυνεύει να βλάψει τον εαυτό του και τους άλλους. Ο διπολικός περνάει από φυσιολογικές φάσεις (νορμοθυμία), όπου είναι σχεδόν αδύνατο να καταλάβεις ότι κάτι τρέχει (εκτός κι αν αποφασίσει να σου εξηγήσει τι είναι διπολική διαταραχή, οι διπολικοί λατρεύουν να είναι το κέντρο του σύμπαντος) οι οποίες μπορεί να διαρκούν μέρες, μήνες ή αρκετά χρόνια. Ανά φάσεις όμως, ο διπολικός θα μπαίνει σε μια λούπα που περιλαμβάνει εξαιρετική ευεξία, πολύ άγχος, ακραία πάνω κάτω, απίστευτη ενέργεια και φως, ελάχιστο ύπνο, ακατάσχετη ομιλία, κατάστρωση περίπλοκων σχεδίων για το μέλλον, ξόδεμα χρημάτων, ανάγκη για αναγνώριση, γοητεία και έπαρση, για τον εαυτό του και τους άλλους, και αρκετά συχνά ανεξέλεγκτη ερωτική διάθεση. Θα κάνει βιαστικές επιλογές και μπορεί να φέρει τα πάνω κάτω στην καθημερινότητά του - θα καταστρέψει σχέσεις και δουλειές, και μπορεί και να θέσει σε κίνδυνο τη ζωή του και των άλλων. Σχεδόν τελεσίδικα (αν και υπάρχουν, ευτυχώς, εξαιρέσεις) μια τέτοια μανιακή φάση θα φέρει λίγο αργότερα μια υποτονική και καταθλιπτική φάση, την όποια θα χαρακτηρίζει όχι μόνο κακή διάθεση, αλλά απόγνωση, αυτομαστίγωμα, χαμηλή αυτοεκτίμηση, ακινησία, κατατονία και συνεχείς κατηγορίες. Ό,τι έχει κανείς χτίσει στις προηγούμενες φάσεις νορμοθυμίας μοιάζει μακρινό και άπιαστο.
Ο διπολικός, κατά τη φάση της μανίας, είναι εξαιρετικά λαμπερός και έχει σιγά απίστευτες ιδέες και εξαιρετική διαύγεια. Το 2014, στο επεισόδιο που από τα 4 που έχω κάνει ήταν το πιο δυνατό και αυτό με τη λιγότερη επιτήρηση, σ’ένα από τα δεκάδες ξενυχτισμένα βράδια, έγραψα στον τοίχο μου στο φέισμπουκ “Έγινα δεκτή στο Χάρβαρντ - δεν είχα κάνει καν αίτηση”. Αυτή η ειρωνική φράση, συνοψίζει την σχέση του διπολικού με την πραγματικότητα, όταν βρίσκεται σε μανιακό επεισόδιο. Μερικά βράδια αργότερα, είπα στον σύντροφό μου ότι μια μέρα θα έσφιγγα το χέρι του Ομπάμα. Εκείνος αναστέναξε και με κοίταξε με τα μεγάλα στεναχωρημένα μάτια του που τις τελευταίες μέρες είχαν κουραστεί να βλέπουν κάποιον να εξαντλείται και να εξαντλεί και τον ίδιο, και μου είπε, εντάξει, εντάξει, ησύχασε τώρα. Μερικές μέρες μετά το πήρα πίσω, του είπα ότι ήταν συμβολικό αυτό, δεν πίστευα ότι θα γνωρίσω τον Ομπάμα, αλλά ότι μπορώ να καταφέρω ό,τι θέλω. Μπορεί αυτό να σημαίνει να εκδώσω ένα βιβλίο. Εντάξει, εντάξει, ξαναείπε εκείνος, όχι γιατί δεν πίστευε σε μένα, αντιθέτως, εκείνος πιστεύει όχι γιατί επαναλαμβάνει μάντρα, αλλά γιατί με ζει και με ξέρει σε βάθος, τις δυνατότητες μου και τις αδυναμίες μου. Και ξέρει ότι ίσως το Χάρβαρντ ήταν παρατραβηγμένο, ο Ομπάμα ίσως λίγο έξω από τις δυνατότητές μου, αλλά ένα βιβλίο - ένα βιβλίο θα ήταν επιτεύξιμο.
Δεν έχω εκδώσει βιβλίο ακόμη, έξι χρόνια μετά. Η σχέση ενός διπολικού με την πραγματικότητα είναι ελαστική.
Δεν υποστηρίζω ότι όλα αυτά που μου συνέβησαν και όλα όσα έκανα για να συμβούν και να λέω σήμερα, γεια σας, είμαι η Βάλια και είμαι μανιοκαταθλιπτική, οδηγούνται σαν τα ψίχουλα του Κοντορεβυθούλη στο μάντρα που τόσο έχω ακούσει και συνεπώς σιχαθεί. Αλλά πίσω απ’αυτό υπήρχε μια αίσθηση παντοδυναμίας που πρέπει να είσαι εντελώς αδαής και αποκομμένος από την πραγματικότητα για να υποστηρίζεις. Το πιο θλιβερό, αν βγάλω τις προσωπικές ήττες που ακολούθησαν αυτήν την ψεύτικη παντοδυναμία, είναι ότι αυτός που το βροντοφώναζε, ήταν εντελώς ανίκανος να το υποστηρίξει με τις πράξεις του. Βέβαια, ήμουν πολύ μικρή για να το δω ξεκάθαρα αυτό, και όταν πια το είδα, ήταν πολύ αργά. Αυτή η αδυναμία του είναι που με κάνει να σπάω σήμερα: το ότι αυτός ο πανέξυπνος και ικανός άνθρωπος, που είχε τόσο κατηγορηθεί από τη μητέρα του από τη μέρα της γέννησής του, που είχε ένα μπουκάλι ουίσκι σε κάθε συρτάρι, και κάπνιζε 60 τσιγάρα τη μέρα, πίστευε ότι μπορεί να νικήσει. Ότι όλα είναι δυνατά.
Δεν είναι πια κοντά μας ώστε να του κάνω μερικές ερωτήσεις, και όταν τον βλέπω στον ύπνο μου, αποφεύγει τέτοιες κουβέντες. Είναι όσο μυστηριώδης ήταν και ζωντανός. Τον περισσότερο καιρό, κρατάω τη σκέψη του μάντρα του κάπου κοντά μου, για να θυμάμαι να προσπαθώ, όσο μπορώ, να προσπαθώ. Τις πιο σκοτεινές μέρες, ή, ας πούμε, τις μέρες που δεν βλέπεις τον ήλιο να βγαίνει πίσω από τα γκρίζα κτίρια, και η νύχτα πέφτει νωρίς και το ψιλόβροχο μας φτύνει από ψηλά, σκέφτομαι πόσο κρίμα είναι να μην είναι εδώ, ώστε να του πω: προσπάθησα, αλήθεια, να σε κρατήσω κοντά μου. Δεν ήταν ότι δεν ήθελα. Αλήθεια, δεν ήταν αυτό.
Some things I liked and thought I’d share
Shortly before her 15th birthday, Susan Sontag
You know her by now but she is still pretty spectacular
For those interested in anything queer / out this week
While there are whips and chains, sure, the true power of these stories lies in their beautiful, moving dispatches from across the sexual spectrum of interest and desires, as portrayed by some of today’s most exciting writers.
Δεν υπάρχει τίποτα σαν τo άγγιγμα κατά τον Guardian, το φανταζόμασταν, αλλά τώρα έχουμε και την επιστήμη μαζί μας
Even if we’re used to not being touched a lot, after a while the need can feel very physical – sometimes described as “skin hunger” or “touch hunger
Κάπως έπεσα πάνω σ’αυτή τη σειρά podcast απο το Vox, που τέλειωσε καιρό πριν, αλλά πρόκειται για μια φανταστική συνέντευξη με ένα φανταστικό ηθοποιό που έχει και μια φανταστική φωνή:
εγώ το κρατάω όλο, αν δε βαριέστε, αλλιώς αυτό το κομμάτι στο 19ο λεπτό
It’s not like people are hurling the “n” word at you, it’s in a handshake, or a luck of effort in the handshake, or the eyes not meeting, or there it being an abrasive goodbye or an abrasive hello, or an extra degree of resistance in communicating with you. That’s beyond being a police officer, it’s I don’t know if I trust you.
Και κλείνω με τον Matt να χορεύει, δε σε βλέπει κανείς, σε βλέπουμε όλοι, τι σημασία έχει οτιδήποτε πια, either way, we're gonna miss it
Τhis is where I leave you.
You know what to do.
Φανταστικό Βάλια! Δεν θα μπορούσα να συμφωνήσω περισσότερο!
Βάλια, είσαι υπέροχη.
-γωγώ